SIKKENS MAAKTE EEN VERKLARENDE WOORDENLIJST VOOR HET LEZEN VAN EEN TECHNISCHE FICHE

De technische fiche van een product is een soort paspoort van de verf of lak waarop de gebruiker alle nuttige gegevens kan terugvinden. Het gebruik van een technische fiche wordt echter vaak vergeten en de gebruikte terminologie is niet altijd even duidelijk. Dat al zeker in een land als België, waar verschillende provincies en gemeentes verschillende dialecten en dus woorden gebruiken. Sikkens bundelt heel wat van de gebruikte terminologie en vergelijkt synoniemen met elkaar in een verklarende woordenlijst.

B

BEITS (SYN.: LAZUUR, KLEURVERNIS, OLIE, SAPSEL, ETC.)

We kunnen stellen dat waar er weinig of geen verschil is aangaande het product, toch de naamgeving kan verschillen van streek tot streek. Interessant is om de naamgeving etymologisch te onderzoeken. Zo is het woord “BEITS” ontleend aan het oud-Duitse "beize"/"beiza" (12de eeuw) en betekent: "kleurstof om hout te verven". Vertaald in moderne technologie betreft het hier weinig viskeuze producten die dienen om kaal hout of kaal geschuurde houtdelen te kleuren. Door de lage viscositeit kan het product diep in het hout dringen en kan de kleuring mooi egaal, zonder aanzetten, gebeuren. In de provincies Antwerpen, Brabant en omgeving gebruikt men voor dezelfde toepassing dikwijls het werkwoord "SAPPEN". Het zelfstandig naamwoord hierbij luidt: "SAPSEL". (Sapsel werd vaak getrokken uit walnootschillen.)
In het westen van het land gebruikt men veelal het woord "OLIE" in plaats van "beits" of "sapsel". Met "olie" bedoelt men niet alleen een product om hout te kleuren maar tevens het meer viskeuze afwerkingsproduct. Vroeger werden de houten kaders van zogenaamde "éénruiters" met een mengsel van lijnolie, terpentijn en droogsel bestreken. Vandaar het werkwoord "OLIËN" waarmee men de volledige transparante behandeling van hout bedoelt.
De term "LAZUUR" betekende oorspronkelijk "hemelsblauwe kleur ( azuur)" en refereert naar het kostbaar, met goud dooraderd, blauw gesteente gekend als lapis lazuli. Tegenwoordig staat dit woord voor dunne transparante verf die onderliggende lagen laat doorschemeren en de tint van de onderliggende lagen beïnvloedt.

Er is geen of weinig verschil qua betekenis tussen de verschillende, bovenvermelde begrippen of naamgevingen. Samengevat kunnen we spreken over "TRANSPARANTE HOUTVEREDELING". Dat is de algemene term waarbij een systeem van minder of meer gepigmenteerde, transparante lagen op hout worden aangebracht. Los van de decoratieve mogelijkheden van deze producten, zijn zij in eerste plaats bedoeld om de ondergrond te beschermen. Dunlagige beitsen kunnen boven elkaar geplaatst worden om een volledig verfsysteem te creëren. De verflagen worden dan als niet-filmvormend beschouwd. Het verfsysteem is dan microporeus en is ideaal om over niet-maatvaste houten constructies te plaatsen. ( bv. tuinhuisjes, pergola’s, tuinpoorten, etc.)
Het is perfect mogelijk om nieuwe, maatvaste houten constructies zoals ramen en deuren buiten te behandelen in een verfsysteem dat bestaat uit één dunlagige, transparante kleurlaag waarop vervolgens wordt afgewerkt met twee meer filmvormende transparante lagen. Bij onderhoud is naschuren en ontvetten plus één onderhoudslaag veelal voldoende. Kaal geschuurde delen dienen wel eerst bijgekleurd te worden.

Het verschil tussen een "KLEURVERNIS" en een "VERNIS" is zeer eenvoudig. Kleurvernis bevat pigment en vernis bevat geen pigment. Om die reden noemt men een vernis dikwijls een "klare vernis", een "klare lak" of een "blanke lak", wat zoveel wil zeggen als: een niet-gepigmenteerde lakverf. Kleurvernis kan men beschouwen als een transparante houtveredeling. Meestal gaat het hier over toepassingen op hout, binnen. Om aanzetten te vermijden raden we aan op kaal hout eerst een kleurloze vernis te plaatsen alvorens de kleurvernis aan te brengen. De kleurvernis kan op die wijze beter en mooier verdeeld worden op het oppervlak.

D

DISPERSIE - DISPERGEREN

Een dispersie is een mengsel waarbij een stof zeer fijn verdeeld is in een vloeistof. De zo gedispergeerde stof is in zeer kleine bolletjes verdeeld maar is er niet in opgelost. Emulsie en suspensies zijn veelal dispersies.
Voorbeeld: bindmiddeldeeltjes in water.

E

EMULSIE

Emulsie is een mengsel waarbij twee normaal niet mengbare vloeistoffen, in oliefase en in waterfase, samengebracht worden met de hulp van een derde component: de emulgator. Op die manier komt men tot een stabiel mengsel. Water-In-Oil-emulsies in verf ( bv. Sikkens Rubbol Finura / Sikkens Cetol HLS )
Voorbeeld: mayonaise = olie + water/azijn + eigeel (= emulgator).

F

FILMVORMING

Open of gesloten…Ademend of niet ademend…

Als een verf zogenaamd "MICROPOREUS" is, dan heeft de verffilm voor het oog onzichtbare, zeer kleine openingen waarlangs vanuit de ondergrond vocht/damp kan ontsnappen/verdampen. We spreken dan van een "ADEMENDE VERFLAAG" of bij meerdere lagen boven elkaar over een "ADEMEND VERFSYSTEEM". Water kan echter, van buitenaf, niet door de verffilm binnendringen. De verffilm is dus niettegenstaande zijn "open" karakter of microporositeit toch waterdicht. Het verfsysteem is hier met andere woorden "VOCHTREGULEREND". Waar de verffilm niet microporeus is, is hij duidelijk "gesloten".

Niet filmvormende verven zijn in de regel dunlagige, zeer open, microporeuze lagen. Water kan echter niet van buiten naar binnen dringen. Dikke, filmvormende verflagen zijn dikwijls gesloten, niet ademend, en laten bijgevolg van binnenuit geen waterdamp door. De droge laagdikte van een verf wordt bepaald door de hoeveelheid vaste stof in de verf. Watergedragen lakken en lazuren bevatten beduidend minder vaste stof dan de solventeuse lakken en lazuren. Om die reden zal, los van het ademend vermogen van de verf, na droging de laagdikte van solventeuse, alkyde lakken groter zijn en bijgevolg in een buitensituatie langduriger bescherming bieden.

S

SUSPENSIE

Suspensie is een mengsel waarbij een poedervormige vaste stof in zeer kleine deeltjes wordt verdeeld in een vloeistof. Op die manier laat dit mengsel zich niet snel scheiden. De vaste stofdeeltjes zweven of hangen als het ware in de vloeistof.
Voorbeeld: pigment in water of white spirit.